* Foto van de 'Grooten Berg/Hogeberg' (huidige Kluisberg), zonder villa, noch hoge, het uitzicht belemmerende beplanting op de flanken en ... geen kapelletje(s) van de ommegang te zien, dus is de foto van voor 1926.

foto ca. 1920: beneden de kerk van Pamel en het 'gesticht' van de zusters van Sint-Niklaas.

In een toespraak ter gelegenheid van het eeuwfeest van het Ledebergse pensionaat, bejubelde advocaat Josse Borginon (zoon van Gustaaf Borginon) nog in 1929 het vergezicht vanop de Ledeberg:

‘C’est là que le Brabant fait pour la dernière fois le gros dos. Du fond bleuté d’un vaste horizon accourent les pleines de Flandre déroulant leurs tapis changeants jusqu’au pied même de la colline. Au printemps c’est la fête des colzats, les champs d’or pâle où les abeilles butinent un miel viollement parfumé; plus tard, c’est la houle des blés verts creusés par le vent de l’Ouest, puis la gloire des blés mûrs et des trèfles en fleurs; puis c’est l’automne avec sa robe de bure, puis l’hiver avec ses manteaux de brume et parfois, sous la neige fraîchement tombée, un clair paysage de Brueghel.’

* Maar in 1942 kreeg zilversmid Altenloh de toelating een villa te bouwen op een perceel op de Ledeberg, toegankelijk vanaf de Hogeberg. Het perceel lag immers niet in beschermd gebied! Rond 1960 werd de villa verkocht aan advocaat Pierre Ronse.

De villa in opbouw.
1942, foto Elsa Van Saene

Eens ze er vertoefden wouden de bewoners zich dan afschermen en geleidelijk aan werd het uitzicht veranderd, het zicht belemmerd.

Bovendien kreeg in de jaren (19)70 de natuur op het peceel aan de andere kant van de Hogeberg vrij spel en belemmerden struiken en bomen ook hier het zicht. (2)

Was de hogere overheid 'gealameerd' door de bouw van de villa Altenloh? Feit is dat al op 26 november 1942 in het staatsblad het besluit verscheen waarbij het 'landschap gevormd door de Ledeberg' werd beschermd, met nog meer beschermde percelen dan voordien, inclusief de percelen van en rondom de villa!
De percelen aan de voet van de Ledeberg langs de (huidige) Varing vielen eveneens onder dit klasseringsbesluit, alsook nog een aantal percelen links en rechts van de Varing richting centrum, Maar de eigenaars/de gemeente slaagden er in de loop der jaren in percelen uit het besluit te lichten. In 1975 werd een voorstel tot declassering ingediend en op 11 april 1984 werd het klasseringsbesluit gedeeltelijk ingetrokken. En de voet van de Ledeberg, de Varing werd volgebouwd (3).

---------------------------------------------------------------------
(1) o.a. La Barthe Hervé : 'Met de auto door Brabant', uitg. Lannoo, Tielt/Amsterdam, 1979, 257 p. Aldaar p. 224.
(2) In 'Eeuwigdurend Pamels Kalender' van het DF-Klokje, 1979 scheef Gerard Van Herreweghen op p. 148: '...maar in Pamel heeft men gezondigd tegen de gangbare regels die de klassering meebrengt. Van het panoramatisch uitzicht blijft haast niets meer over als gevolg van een laakbare - en verboden - aanplanting, zowel links als rechts van de berg.'
(3) 'De gemeente had het maar niet mogen toestaan.' zei, nadat hij er gebouwd had, een van de huidige bewoners!

Aangevuld in augustus 2024.