Elsene
* Geboren in een welstellend gezin, maar toch sociaalvoelend opgevoed had onderpastoor Cuylits 'grote interesse in de strijd voor hervormingen in sociaaldemocratische zin.’ (1) Bovendien werd hij ook beïnvloed door de in 1891 verschenen encycliek ‘Rerum Novarum’ met de sociale leer van de Kerk. Onder de schuilnaam X.S.A.heeft hij geschreven in het in 1895 door Brusselse christendemocraten opgerichte weekblad ‘La Justice Sociale’, waaraan ook priester Daens meewerkte. In 1894 was deze in het arrondissement Aalst verkozen. Onderpastoor Cuylits stuurde hem naast gelukwensen ook 500 fr. financiële steun.
* Als X.S.A. schreef hij (vertaald): ‘Op dit ernstig ogenblik dat vier lijkbidders 65 % van het Belgisch proletariaat ten grave dragen nl. de losbandigheid, het neo-Malthusianisme, het alcoholisme en de tering, is het mijn streven en ambitie een flinke schop te geven opdat de publieke macht eindelijk tot daden zou overgaan.'
Daarbij hekelde hij de schandalige huisvesting van de arbeidersfamilies en stelde voor: ‘Dat de laaggeschoolde arbeiders met lage lonen in de gelegenheid zouden zijn om een huisje te kopen bij middel van maandelijkse stortingen, die een tiende van een gemiddeld loon niet zouden overtreffen.' (2)
* Oud-minister Carton de Wiart schreef later dat de onderpastoor zijn parochianen had afgeschrikt ‘door sermoenen waarin hij uitvaarde tegen de hoofdzonden met zulke krasse bewoordingen dat het aanstoot gaf. Wanneer men hem dit verweet vergenoegde hij zich ermee de Kerkvaders te bekritiseren, aan wie hij deze forse uitspraken had ontleend. Zijn kerkelijke overheid oordeelde dat zijn stoutmoedigheid beter paste bij de onbehouwen zielen van de Brabantse boeren, die minder week en fijngevoelig waren dan de adellijke weduwen van Elsene. Zo kwam hij terecht als pastoor te Strijtem.' (3)

Gooik
* Ook in Gooik ergerde hij zich aan wantoestanden: ‘… werken een goede 100 jonge meisjes 12 uur per dag om grove kant te maken, … Weet u wat ze verdienen om zo te zwoegen? … tussen de 30 à 40 centiemen per dag! (2)
* Op zekere dag hadden de socialisten een meeting georganiseerd op het plein voor de kerk. Pastoor Cuylits had zijn parochianen aangespoord om te gaan luisteren. Hij zou er ook zijn! De sprekers waren opgetogen bij het zien van de onverhoopt grote menigte. Nauwelijks was de laatste  toespraak geëindigd of pastoor Cuylits liet zijn schrille stem horen. Het was een vernietigende kritiek, een tragisch-komische afrekening met het socialisme en de socialisten, die niemand of niets ontzag. (2)
* In Gooik kwamen de mensen bij pastoor Cuylits ook aankloppen om aderspat, reuma, … te verzorgen, genezen, hij gaf hen kruiden, leerde hen verbanden leggen, gaf inspuitingen, … werd er aanzien als een soort wonderdokter.

Kuregem
* Opnieuw in de stad ageerde hij weer tegen de erbarmelijke huisvesting van de arbeidersfamilies. Hij was niet te beroerd om hen te bezoeken, een weg zoekend naar de mansardes en de kelderkamers. Hij kreeg de bijnaam van 'curé des taudis', pastoor van de krotten. Uit zijn rapport over de onmenselijke leefomstandigheden in de sloppenwijken werd in het voorjaar van 1914 geciteerd in het parlement.
* Tijdens de oorlog kwam hij in aanvaring met de Duitsers en werd in 1915 en in 1916 (4) opgesloten. Hij werd telkens vrijgelaten nadat de parochianen geld hadden ingezameld om de borgsom/boete te betalen. (5).
Op zijn pastorie deelde hij voedsel en klederen uit aan de armen, gaf zelfs zijn overgordijnen om er 'klederen van te maken voor de meisjes naar aanleiding van hun eerste communie.' (2)
* Na de oorlog liet hij drie werkmanswoningen bouwen waarvan de bewoner door maandelijkse afbetalingen eigenaar kon worden. Hij droomde er zelfs van om een nationale maatschappij voor werkliedenwoningen op te richten maar kon door tegenwerking zijn project niet realiseren.



----------------------------------------------------------------------
(1) Luc&Maurits van Liedekerke: ‘Paul Cuylits, Een dwars leven als pastoor en Brusselaar’, Kerkfabriek Sint-Martinus Strijtem, 2021, 235 p. Aldaar p. 47.
(2) Eugène Kuhnen: ‘Une tête de curé moderne. l' Abbé Cuylits', Brussel 1930, 40 p. (vertaald)
(3) Carton de Wiart in ‘Souvenirs Politiques' 1878-1918 (uitgegeven in 1948), citaat aangehaald door Luc van Liedekerke in ‘Strijtem… nu en altijd', 1981, 316 p. Aldaar p. 132.
(4) Toen had hij een mis opgedragen voor de gesneuvelde soldaten en daarbij een katafalk opgesteld, getooid met de vlaggen van de geallieerde mogendheden!
(5) En dankzij bemiddeling van zijn kerkelijke oversten?