Aanleiding
In 1954 kwam een socialistisch-liberale regering aan de macht met als eerste minister Achiel Van Acker en met Léo Collard als minister van onderwijs. In 1955 diende deze laatste wetsontwerpen in die evolueerden naar de wet-Collard, waarbij het katholiek secundair onderwijs financieel sterk werd benadeeld. Daartegen kwam heftig protest, ook vanuit Pamel, O.-L.-V.-Lombeek, Strijtem en Borchtlombeek, waar tegelijkertijd werd bijgedragen om het katholiek onderwijs financieel te steunen.

Bidden
Van op de preekstoel vroeg de pastoor aan de parochianen te bidden voor oplossingen en ‘Gods almachtige bijstand in te roepen opdat Hij in deze hachelijke omstandigheden Zijn beschermende hand over ons vaderland zou uitstrekken.’ ‘Deze schooloorlog is een godsdienstoorlog. Wij bidden zondag voor schoolvrede en rechtvaardigheid. Opus justitiae pax: de vrucht van rechtvaardigheid is vrede!’

Ophalen
Intussen was in februari 1956 de vzw ‘School en Gezin’ opgericht met de bedoeling in Vlaanderen gelden te verzamelen en deze dan te verdelen over de katholieke scholen. Maandelijks gingen collectanten in de gezinnen die ingetekend hadden, de bijdrage ophalen (= 1 uur arbeid per maand of ½ % van het inkomen). Hun bezoek werd telkens door de pastoor van op de kansel aangekondigd.
In Pamel waren die collectanten: Jozef Cornelis (Profetenstraat), Simonne Kestens (Pofetenstraat), August Van Asbroeck (Lombeekstraat), Arthur Eylenbosch (Lombeekstraat), Anna Walraevens (Kapellestraat), Jozef De Vos (Homère De Vidtslaan), Maria De Braekeleer (Groenenboomgaardstraat), Agnes De Coen (Kleistraat), Joannes De Leener (Tezuivenen), Jozef Schets (Brusselbaan), Jozef De Bolle (Kaaitvaart), Jeanne Cautaerts (Kaaitvaart), Bertine De Boitselier (Kerkhofstraat), Petrus Piret (Piezelstraat), Maurice Guldemont (Turfput), Johannes Sonck (Kaaistraat), Victor Cautaerts (Gootjesstraat), Celine Beeckman (Kriebrug), Christiane De Smedt (Brusselstraat), Frans De Boitselier (Brusselstraat), Frans Couck (Brusselstraat), Petrus Van Der Schueren (Kaaistraat), Marcel Ermens (Tomberg), Bertha Van Vaerenbergh (Poelkeveldstraat), Frans Van Isterdael (Kweddenhoek), Frans Van Eeckhoudt (Steenweg op Brussel), Mevr. Maris-Kestens (Steenweg), Marie-Jeanne Neirings (Steenweg), Alfons Cornelis (Molenveld), Godelieve Van Herreweghen (Gasthuisstraat), André De Decker (Gasthuisstraat), René Van Nuffel (Gasthuisstraat), Désiré Cautaerts (Gasthuisstraat), Cecile Strens (Dorp), Evarist Geeroms (Gasthuisstraat), Petrus De Haen (Omloop), Richard De Bast (Kapellestraat), Van Den Houte (Tombergstraat), Jan Covens (Poelkebeek), Victor De Duffeleer (Kwinkeleer), Willem Geeroms (Tezuivenen).
Ze gingen een eerste maal rond in de week van 27 februari tot 4 maart 1956, een laatste maal in de week van 28 april tot 3 mei 1958 en haalden volgende [toch wel aanzienlijke] bedragen [in franken] op:

Betogen
* Een eerste nationale protestdag had plaats in Brussel op 27 februari 1955, maar het is vooral aan de volgende betogingen dat er vanuit Pamel, O.-L.-V.-Lombeek, Strijtem en Borchtlombeek werd deelgenomen, met als strijdkreet ‘Weg met Collard!’ of geclaxonneerd: tu – tu – tu – tuut!
* De betoging van 26 maart 1955 werd door de burgemeester van Brussel verboden. Toch namen ook Pamelaars, Lombekenaars en Strijtemnaars de tram richting Brussel. Maar in Dilbeek (of was het op Scheut?) haalden de rijkswachters hen van de tram. Ze verspreidden zich dan in kleine groepjes en een aantal geraakte toch in het centrum van Brussel. (1) ‘... kort voor de Ninoofse Poort zijn we op een Brusselse tram (de 15) geraakt; er zat geen kat op maar de trambestuurder sympathiseerde met de betoging en gaf ons de raad onder een van de banken neer te gaan liggen zodat we van buiten onzichtbaar waren.’ (2)
* In de volgende maanden waren er plaatselijke betogingen in Ninove, Neigem en Sint-Kwintens-Lennik. Deze laatste werd in de missen van 22 mei 1955 door de pastoor aangekondigd: ‘In het kader van de groeiende nationale protestbetoging door Z.E. de Kardinaal aanbevolen zal er deze namiddag in Sint-Kwintens-Lennik een betoging worden gehouden voor de verdediging van de katholieke school.’
* René Van Nuffel en Alfons Willems klommen zelfs op het dak van de Pamelse gemeenteschool om er ‘de zwarte vlag’ te hijsen

* De betoging van 10 juli 1955

Opnieuw, o.a. aan de Belle Alliance, de tram op. Ditmaal geraakten de betogers (3) wel ongehinderd in het centrum van Brussel, want deze betoging was toegelaten. ‘Het was die zondag prachtig zomerweer. De overdekte straat tussen de Nieuwstraat en de Adolf Maxlaan was de ideale plaats om er onze voetzoekers te laten knallen en het asfalt tussen de tramsporen op de Emiel Jacqmainlaan was door de warmte bijna gaan smelten zodat we de voetzoekers er in konden drukken om ze dan aan te steken!’ (4)

Schoolpact
Met de verkiezingen van 1 juni 1958 veroverde de C.V.P. de volstrekte meerderheid in de Senaat, niet in de Kamer, maar kon toch een regering vormen. Nog in datzelfde jaar, op 20 november 1958, werd door de CVP, de liberalen en de socialisten het schoolpact ondertekend, met toch minder ongelijkheid.

-------------------------------------------------------------------------------
(1) In het totaal zouden dat ongeveer 100000 betogers zijn geweest
(2) Herman Van Herreweghen in ‘DF-Klokje’, tijdschrift van Davidsfonds Roosdaal, 43e jg, 2011, nr 3. Aldaar p. 89.
(3) Volgens onderpastoor Vandoren namen 90 Pamelaars de tram. Er zouden in het totaal ongeveer 200000 betogers hebben deelgenomen.
(4) Herman Van Herrewegnen o.c. (noot 2). Aldaar p. 93.