boomstructuur: startpagina >
AZ-index > artikelindex P > artikel


Pensionaat (Borchtlombeek)

van de zusters Franciscanessen

In 1840 startten de zusters Franciscanessen aan de (huidige) Kloosterstraat te Borchtlombeek met een pensionaat/kostschool voor juffrouwen:

 

Pensionnat des Religieuses de St-François d’Assise à Borgt-Lombeek
‘Pensionnat des soeurs de St-François à Borght-Lombeek

In 1851 telde het pensionaat 30 leerlingen. Maar dat jaar werd één van hen door zware tyfuskoorts aangetast. De meeste leerlingen werden besmet en ook zusters werden ziek. Zij werden gemeden en kregen geen hulp meer van buitenaf. De leerlingen werden naar huis gestuurd, het pensionaat tijdelijk gesloten. Drie zusters (1) overleden, de anderen waren verzwakt. Maar de zieken herstelden en de zusters konden het pensionaat opnieuw openen; een groot aantal leerlingen keerde terug. De kostschool groeide daarna zelfs sterk aan zodat na enkele jaren 90 leerlingen werden geteld!
Het pensionaat breidde uit tot een indrukwekkend geheel met slaapzalen, refter, klaslokalen, werkzaal, ...

 


foto jaren (19)20

 


slaapzalen/dortoires------------------------------------------------------------refter/réfectoire

 


klaslokalen/classes

 


werkzaal/salle d'ouvrage

Het was een ‘Frans’ pensionaat waarvan o.a. de folders in het Frans werden opgesteld, zoals in 1876, waarin volgende doelstellingen: ‘Donner aux jeunes personnes une éducation en rapport avec la position qu’elles doivent un jour occuper dans la société, former leur coeur à la vertu, orner leur esprit par l’étude des belles-lettres et des sciences utiles et agréables; leur inspirer l’amour du travail, de l’ordre et de la propreté; telle est la tâche que s’imposent les Religieuses qui dirigent cette maison.’ Evident dat ‘goed’ Frans schrijven en spreken er uiterst belangrijk was. En de leerlinge die in een vak of houding uitblonk kreeg een ‘Carte d’honneur’.
In de jaren (19)20 werd de folder echter in het Nederlands opgesteld, naar beweerd om het dalend aantal leerlingen te keren. Dankzij die folder kunnen we heden nog vermoeden wat de juffrouwen aan opvoeding en onderwijs meekregen, welke kledij zij droegen, hoeveel hun onderwijs kostte: (2)

 


Aan de jonge dochters eene opvoeding bezorgen overeenkomstig met den stand dien zij later zullen bekleeden in de maatschappij, hun hart tot de deugd vormen, hunnen geest versieren door de studie der schoone letteren, der nuttige en aangename wetenschappen, hun de liefde tot den arbeid, de orde en de reinheid inboezemen: zulke taak stelden de religieuzen zich voor oogen bij ’t oprichten van dit huis.
Het gesticht is lief gelegen in de nabijheid van de statie van Ternath (spoorweg van Brussel op Aalst) en van den buurtspoorweg van Brussel (Ninoofsche plaats tot Strythem).
Men ademt er eene versche lucht in; de gebouwen zijn groot, wel verlucht; eene speelplaats en ruime tuinen bieden aan al wat kan gewenscht worden zoo voor de gezongheid als voor de uitspanningen en wandelingen der leerlingen. Het voedsel is gezond, overvloedig en afwisselend. Het toezicht is zacht maar nauwkeurig en bestendig. De meesteressen waken met eene moederlijke zorg over de gezondheid der leerlingen. Zijn zij ontsteld, dan worden de kinderen met de teederste zorgen omringd; in geval van ziekte rekent het bestuur het zich tot plicht de ouders ten spoedigste te verwittigen.

Onderwezene vakken:
Godsdienst;
Fransch en Vlaamsch;
Stijl en Letterkunde;
Lezen en Opzeggen;
Schoonschrift;
Rekenen;
Koophandel en Boekhouden;
Geschiedenis;
Aardrijkskunde en Wereldbeschrijving;
Natuurkunde;
Gezondheidsleer en Huishoudkunde;
Teekenen, Zang, Lichaamsoefeningen;
Wellevendheid en alles wat betrekking heeft op de opvoeding eener jonge dochter;
Al de handwerken, zoo nuttige als aangename;
Leergang in het snijden en vervaardigen van kleedingstukken;
Witte naad;
Keukenschool.

Niet verplichte vakken:
Muziek ....................................... fr. 7.50 per termijn
Engelsch ........................................ 6.00        “
Duitsch ........................................... 6.00        “
Teekenen en schilderen ..................6.00        “
Snelschrift en schrijfmachien ...........6.00        “

Voorwaarden:
Het kostgeld ten beloope van 300 frank is op voorhand te betalen in 4 keeren:
Bij het begin van ’t schooljaar in September   fr. 75.00
Den 1en December                                               75.00
Den 1en Maart                                                      75.00
Den 1en Juni                                                         75.00
Voor 2 gezusters wordt eene vermindering van 50 frank toegestaan.
Eene nieuwe leerlinge die in den loop van den trimester in ’t Gesticht komt, betaalt slechts van af den dag harer intrede.
Het verblijf tijdens de verlofdagen wordt betaald in verhouding met het kostgeld.
Elk begonnen termijn blijft ten volle betaald en men rekent niets af voor afwezigheid, tenzij in geval van zware ziekte.
Men heeft geen buitengewone onkosten noch voor intrede noch voor eenig feest.
Op aanvraag der ouders verschaft het gesticht het volledig beddegoed uitgenomen de beddelakens, mits eene vergelding van 5 frank per termijn. Afmetingen der bedden: 1m80 op 0m80.
Het gesticht belast zich met het waschen van ’t linnen voor 5 frank per termijn.
Al de voorwerpen moeten het nummer dragen dat aan elke leerlinge werd aangeduid.
Buiten de gezamenlijke wandelingen gaan de leerlingen slechts uit met de naaste bloedverwanten.
Tot bevordering der orde en der studie, worden de bezoeken liefst gebracht ’s Zondags, uitgenomen den eersten Zondag der maand.

De leerlingen moeten voorzien zijn van:
3 paar beddelakens;                                       2 kleeren voor de week;
6 handdoeken;                                               3 voorschooten voor de week;
6 servetten;                                                    1 hoed;
6 hemden;                                                      1 paletot of caban voor de wandeling;
24 zakdoeken;                                                1 châle om op de speelplaats aan te doen;
4 broeken, rokken en onderlijfjes;                   2 paar handschoenen;
6 paar kousen;                                                   Kammen, kleer- en tandenborstel;
3 slaapkleeren;                                               1 kasje voor het handwerk;
3 paar schoenen;                                            1 tapijt voor het bed;
1 paar pantoffels voor de slaapzaal;               Servettering, lepel, vorket en mes.

Kleeding (voor Zon- en Feestdagen):
Zwart kleed met pélérine;
Zwarte voorschoot;
Zwarte kousen;
Zwarte handschoenen;
Zwarte hoed, dien men zich in het Gesticht kan aanschaffen;
Witte platte halskraag met zwarten zijden strik.

Maar de folder kon het dalend aantal leerlingen niet meer keren. Men beweerde dat de daling te wijten was aan een kostschool in de buurt ‘die met het openbaar vervoer gemakkelijker te bereiken was’ (3) (4). Maar mede door een zekere starheid o.a. in de doelstellingen (missie), die een bijna letterlijke vertaling waren van deze in de folder uit 1876, hadden pensionaten/kostscholen als in Borchtlombeek hun tijd gehad! (5) Uiteindelijk sloten de zusters in 1929 het pensionaat ... en startten op vraag van het bisdom een ‘Medico-Pedagogisch Instituut’ op.



---------------------------------------------------------------------------
(1) Waaronder zuster Amelberga, Nathalia Servranckx, uit Strijtem.
(2) Luc Van Liedekerke e.a.: 'Zusters Franciscanessen Sint-Joachimdal 1839-2014', 2017, 231 p. Aldaar p. 137.
(3) Luc Van Liedekerke e.a.: (noot 1). Aldaar p. 58.
(4) Bedoeld werd het pensionaat in Eizeringen. Maar het kan verkeren, want in 1967 waren de zusters van Eizeringen ‘genoodzaakt’ te fusioneren met de zusters van Borchtlombeek, met ook het samengaan van hun scholen tot gevolg.
(5) In 1932 sloot ook het pensionaat op Ledeberg de deuren!